تاریخچه پیانو در ایران و جهان!

پیانو یکی از محبوب ترین ابزارهای موسیقی در جهان است. این ابزار موسیقی دارای سابقه ای طولانی است و از قرن هفدهم میلادی به تدریج به شکل امروزی خود درآمده است. پیانو با تولید طیف گسترده ای از صداها، امکان نواختن آهنگ های متنوع را فراهم می کند. این ویژگی باعث شده پیانو در موسیقی کلاسیک، پاپ، جاز و سایر ژانرهای موسیقی به طور گسترده مورد استفاده قرار گیرد. امروزه پیانو یکی از ابزارهای اصلی در آموزش موسیقی و اجرای کنسرت های زنده محسوب می شود و همچنان محبوبیت خود را در میان هنرمندان و مخاطبان موسیقی حفظ کرده است. در این مقاله درباره تاریخچه پیانو در ایران و پیشرفت آن توضیح خواهیم داد با پیانونوا مرکز پیانو اصفهان همراه باشید.

ساز پیانو در کدام کشور اختراع شد؟

یک پیانوی «ایمپریال گراند» ۹۷ کلاویه‌ای اتریشی بوسندورفر.

پیانو به شکل مدرن را بارتولومئو کریستوفوری در سال ۱۷۰۹ میلادی در شهر پادووای کشور ایتالیا اختراع کرد. قبل از اختراع پیانو از سازی قدیمی‌تر به نام «هارپسیکورد» (Harpsichord)استفاده می‌شد. تفاوت عمده و مهمی که پیانو با سازهای مشابه قبل از خودش داشت آن بود که در سازهای مشابه قبلی، شدت صدای حاصل از فشرده‌شدن یک کلاویه، مستقل از شدت ضربهٔ واردشده بر کلید، مقداری ثابت بود، اما در پیانو نوازنده قادر بود با ملایم ضربه‌زدن به کلیدها صدایی نرم‌تر ایجاد کند، یا با ضربات محکم‌تر صدایی درشت‌تر با پیانو تولید کند. همین ویژگی باعث شد که به سرعت پیانو مورد توجه آهنگسازان قرن هجدهم میلادی قرار بگیرد.

نام‌گذاری

نام کامل ساز پیانو، پیانو فورته (Pianoforte) می‌باشد، که از دو قسمت پیانو به معنی ملایم و فورته به معنی با صدای بلند (رسا) تشکیل شده‌است، و به خوبی منعکس کنندهٔ توانایی این ساز در تولید شدت‌های گوناگون می‌باشد.

اغلب پیانوها با طول و یا ارتفاع‌شان نام‌گذاری می‌شوند. پیانوهای اولیه ابعاد بزرگ، و شکل خاصی داشتند. آنچه که در اصطلاح به آن پیانوی گراند گفته می‌شود (و در ایران با نام نادرست پیانویرویال شناخته می‌شود) غالباً بیش از دو متر طول دارد و دارای در بزرگی‌است که برای هرچه‌بهترشدن صدای پیانو، معمولاً در هنگام نواختن ساز این در را در وضعیت نیمه‌باز توسط پایهٔ کوچکی ثابت می‌کنند. انواع دیگر پیانو با نام‌های پیانوی ایستاده یا دیواری (Stand یا Upright) پیانوی چهارگوش (Squaree) و غیره، ابعاد کوچک‌تری دارند و برای مصارف خانگی یا در اماکن عمومی طراحی شده‌اند.

چکش‌های پیانو

چکش‌های پیانو به واسطهٔ مجموعه‌ای از اهرم‌های ظریف به کلیدهای پیانو متصل می‌شوند. به مجموعهٔ این اهرم‌ها و چکش‌ها عملگر یا Action پیانو گفته می‌شود. وظیفهٔ این مجوعه افزایش شتاب چکش‌ها در برخورد به سیم‌ها، و کنترل عکس‌العمل بازگشتی آن‌ها پس از برخورد به سیم است. معمولاً سر چکش‌ها توسط لایه‌ای از نمد یا الیاف مشابه طبیعی یا مصنوعی پوشانده می‌شود تا کیفیت صدای پیانو را بهبود ببخشد. کیفیت صدای پیانو متأثر از عوامل دیگری نظیر کیفیت صفحهٔ صدا و غیره نیز می‌باشد.

کلیدهای پیانو

۷ کلید سفید در هر اوکتاو پیانو برای ۷ نت دو ر می فا سل لا سی وجود دارد. علاوه بر این کلیدهای سفید کلیدهای سیاه‌رنگی هم بین بعضی از کلیدهای سفید وجود دارد. بین کلیدهای سفیدرنگ می و فا و نیز بین کلیدهای سفیدرنگ سی و دو کلید سیاه‌رنگ وجود ندارد. هر کلید سیاه‌رنگ در پیانو در حکم نت دیز برای نت مربوط به کلید سفیدرنگ سمت چپ آن (یعنی آن کلید سیاه در سمت راست آن کلید سفید قرار دارد) و در حکم نت بمول برای نت مربوط به کلید سفیدرنگ سمت راست آن (یعنی آن کلید سیاه در سمت چپ آن کلید سفید قرار دارد) است.

تاریخچه پیانو در ایران

اولین پیانوهای وارد شده به ایران به دوره قاجار بازمی گردد. این پیانوها در کاخ های سلطنتی مورد استفاده قرار می گرفتند. در این دوره، برخی از اشراف و اعیان ایرانی نیز شروع به آموزش و اجرای موسیقی پیانو کردند.

آموزش و انتشار پیانو

در دوره پهلوی، آموزش پیانو رواج بیشتری پیدا کرد و مدارس موسیقی متعددی در تهران و سایر شهرهای بزرگ ایران ایجاد شدند. در این دوران، برخی از موسیقی دانان ایرانی به مطالعه و اجرای موسیقی کلاسیک اروپایی روی آوردند.

پیشرفت پیانو در ایران

از دهه 1340 به بعد، پیانو به طور گسترده در موسیقی ایرانی مورد استفاده قرار گرفت و آهنگسازان ایرانی قطعات متنوعی برای پیانو خلق کردند. امروزه، پیانو یکی از ابزارهای اصلی موسیقی کلاسیک و پاپ ایرانی به شمار می رود و هنرمندان بسیاری در این زمینه فعالیت می کنند.

انواع پیانو

یک پیانوی دیواری ساخت پتروف. شرکت چکی پتروف از سال ۱۸۸۳ تولید پیانوهای دیواری را آغاز کرد. انواع پیانو عبارتند از :

• پیانو دیواری (Vertical – Upright)
• پیانو اسپینت
• پیانو کنسول
• پیانوی بزرگ

البته پیانوهای بسیار زیادی در گذشته رایج بوده‌اند. برای مثال پیانوهای گنجه‌ای، صرافی، میزی، میز منشی، دوطبقه و انواع دیگر؛ ولی امروزه دیگر آنها رواج ندارند و از پیانوهای پیشرفته تر استفاده می‌شود.

نحوه نواختن پیانو

پیانو توسط ضربه نوک انگشتان نواخته می‌شود. برای این کار دست را بلند کرده و سپس فرود آورده و با نوک انگشت مورد نظر ضربه می‌زنیم. مکانیسم پیانو تولید صدا می‌کند. به دلیل شکل مکانیسم پیانو یک پیانیست می‌تواند همزمان تا ده نت را به صدا درآورد.

محل قرارگیری انگشتان دو دست روی کلیدهای پیانو در نواختن آن اهمیت دارد. معمولاً در آهنگ‌ها نت اول شماره دارد که انگشت شروع کننده در نواختن آن آهنگ را مشخص می‌کند. در این صورت شماره یک برای انگشت‌های شست دو دست است و به ترتیب سایر انگشت‌ها شماره‌های ۲ تا ۵ را خواهد داشت. شست دست راست روی چهارمین نت دوی پیانو قرار می‌گیرد. البته این مورد در مورد همه آهنگ‌ها عمومیت ندارد و برخی آهنگ‌سازان نت شروع کننده در آهنگشان را شماره نمی‌زنند. در این صورت پیانیست باید خودش محل قرارگیری انگشتانش روی کلیدهای پیانو را با توجه به نوع نت‌های موجود در آهنگ تشخیص دهد.

گاهی پیانیست جای دو دست‌اش را روی کلیدهای پیانو با هم عوض می‌کند و گاهی بدون نواختن کلید پیانو با انگشتان شست دو دستش از سایر انگشتها استفاده می‌کند.

نحوه نت‌نویسی برای پیانو

نت نویسی پیانو در دو حامل انجام می‌شود. حامل بالا برای دست راست و حامل پایین برای دست چپ. معمولاً حامل بالایی را با کلید سل و حامل پایین را با کلید فای خط چهارم نشان می‌دهند. این دو حامل با نت دوی وسط از هم متمایز می‌گردند. یک نوازنده پیانو باید بتواند همزمان دو خط موسیقی را خوانده و با هر دو دست اجرا نماید.